Gentryfikacja. Czym jest?

Świat się zmienia, a wraz z nim polskie miasta. Gentryfikacja jest jednym z tych procesów, które niewątpliwie mają miejsce, lecz dzieje się to w tak naturalny sposób, że często pozostają niezauważone aż do momentu, kiedy dana dzielnica całkowicie zmieni swój charakter. W innych przypadkach zaś następuje nagle i gwałtownie. Zastanówmy się na czym ten proces polega i jakie są jego skutki.

Czym jest gentryfikacja?

Terminem tym oznacza się nieformalną, umowną zmianę charakteru miasta, a dokładniej jakiejś jego części, np. dzielnicy, która do tej pory zamieszkiwana była przez różnej maści grupy, w strefę ekskluzywną, do której wprowadzają się osoby o stosunkowo wyższym statusie materialnym. Jeśli mamy wrażenie, że dana dzielnica jest bardziej prestiżowa, powstają na jej terenie drogie inwestycje, budynki stawiają wpływowi inwestorzy, a ceny usług są wyraźnie wyższe niż w innych częściach miasta, najprawdopodobniej mamy do czynienia właśnie z gentryfikacją na tym obszarze. Oczywiście, w rozwój miast wpisane są te czynniki i niejako dzieją się w sposób naturalny, szczególnie jeśli chodzi o ich ścisłe centrum. Kontenery na gruz Warszawa, zapełniające się starymi elewacjami, zniszczonymi fragmentami starych kamienic i innych budynków, i wyrastające w ich miejsce szklane biurowce, które wypełniają dobrze sytuowani biznesmeni, to w stolicy nierzadki widok. Gentryfikacja może jednak dotyczyć terenów poza ścisłym centrum. Doskonałym przykładem jest miejscowość Konstancin-Jeziorna, która słynie z tego, że na jej terenie powstają okazałe wille i drogie posiadłości.

Gentryfikacja Łodzi - dlaczego postępuje?

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu w Łodzi widoczne i odczuwane były skutki wojny. Choć architekturalnie Łódź nie ucierpiała tak bardzo jak stolica, bo wywóz gruzu Warszawa musiała uczynić po roku 1945. niemal sportem narodowym, to skutki administracyjne na obszarze łódzkim odbijają się echem po dziś dzień. Podczas wojny, miasto po podzieleniu na cztery dzielnice administracyjne, zostało objęte akcją eliminacji intelektualistów, urzędników oraz duchownych. Dla hitlerowskiej administracji najważniejszym aspektem miasta był jego charakter gospodarczy i przemysłowy, co nie dziwi, biorąc pod uwagę, że w XIX wieku Łódź była miastem, w którym siłą napędową był właśnie przemysł, w szczególności zakłady włókiennicze. 

Fabryki i zakłady przemysłowe wiodły w tym czasie prym, zasilając swoje szeregi polską siłą roboczą. Mimo że wielu Polaków pracowało w fabrykach, zapewniając im tym samym ciągły rozwój, mieszkańców nie ominęły wysiedlenia. Centrala przesiedleńcza, mająca w mieście swoją siedzibę, wysiedliła z rejencji łódzkiej około 25% ludności [1]. 

Z kolei, w okresie transformacji doszło do kryzysu gospodarczego, mieszkańcy stawali się coraz biedniejsi, a w konsekwencji nastąpiła silna segregacja społeczno-przestrzenna. 

To tło historyczne powoduje, że w przemysłowej w swoim charakterze Łodzi, kiedy zacznie się tworzyć przyjazne warunki do napływu społeczności artystycznych, zadba o odnowienie elewacji, przywróci żywotność terenom zielonym, zachęci krajowe i obce biznesy do inwestowania na tym terenie, rewitalizacja przestrzenna, kulturalna i ekonomiczna staje się bardziej widoczna.

Skutki rewitalizacji przestrzennej i społecznej

Z czym wiąże się gentryfikacja? Jej skutki są na wielu obszarach. Przede wszystkim zmienia się skład społeczności mieszkającej na danym obszarze. Odnowione lub zupełnie nowe budownictwo, zapoczątkowane przez coraz to nowych inwestorów, generuje wyższe ceny kupna mieszkania oraz jego wynajmu. W okolicznych sklepach i punktach usługowych wpływa to również na ceny towarów i usług. W pewnym momencie może okazać się, że koszty życia w danej dzielnicy stają się za wysokie dla dotychczasowych mieszkańców, ale mogą przyciągnąć w to miejsce nowych, zamożniejszych. 

Polepsza się też przestrzeń miejska. W dzielnicy, która podlega procesowi gentryfikacji powstaje wiele nowych miejsc kulturalnych, takich jak kina, teatry, kawiarnie, restauracje. 

Oprócz rozwoju kulturalnego zauważalny jest też gospodarczy. Nowe inwestycje, np. budowlane, pociągają za sobą perspektywę pracy dla budowlańców, architektów, animatorów przestrzeni. Również firmy prywatne nie narzekają wówczas na brak zajęć. Wywóz gruzu Warszawa plasuje się na jednym z pierwszych miejsc, jeśli chodzi o te usługi, na który jest największy popyt w rozwijających się dzielnicach.

[1] Henryk Woch “Ruch oporu w Łodzi w latach II wojny światowej” 2015.