Wzory łowickie – z tradycyjnych haftów i wycinanek na przedmioty codziennego użytku

Wpisując w wyszukiwarkę hasło „wzory łowickie” otrzymujemy setki wyników: kubki, koszulki, podkładki, akcesoria kuchenne, dekoracyjne i wiele, wiele innych rzeczy zdobionych w barwne, kolorowe kwiaty, czy koguciki. Jaka jest historia wzorów łowickich?

Wzory łowickie na słynnych wycinankach

Wzory łowickie zaczęto umieszczać na tradycyjnych łowickich strojach oraz słynnych na wycinankach, które są typowe dla centralnej części Polski. Do tradycji ludowej misterne papierowe ozdoby weszły w XIX w., a ich najstarsze egzemplarze pochodzą właśnie z okolic Łowicza w województwie łódzkim.
Łowickie wycinanki tworzy się przez wycinanie misternych wzorów z kolorowego papieru oraz przyklejanie mniejszych elementów na większe. W ten sposób tworzą się barwne wzory łowickie wśród których dominują motywy ornamentów roślinnych, kwiatów i kogutów. Na wycinankach łowickich możemy znaleźć również motywy geometryczne, czy sceny rodzajowe z życia chłopów (np. święta, obrzędy, czy prace polowe). Łowickie wzory na wycinankach miały funkcję zarówno dekoracyjną, jak i obrzędową. Możemy podzielić je na 3 rodzaje: prostokątne Kodry (umieszczano je na belkach stropu), okrągłe Gwiozdy (przedzielały Kodry) i pionowe Tasiemki (służyły do przedzielania np. obrazy na ścianach). Wycinanki zmieniano raz do roku – wiosną -  by dopełnić obrzędu wiosennej odnowy. 
Wzory łowickie w postaci miniaturowych wycinanek (tzw. oklejanek) zdobią również wielkanocne pisanki.

• fot. http://polandvirtual.blogspot.com
• Wycinanka łowicka

Haftowane wzory Łowickie
Unikalne i słynne na całym świecie wzory łowickie są również ważnym elementem strojów łowickich. Stroje tego regionu uznawane są obok krakowskich za najpiękniejsze i uważane za polski strój „reprezentacyjny”. Popularne łowickie pasiaki pojawiły się na przełomie lat 20 i 30 XIX w. Stroje stopniowo wzbogacane były o hafty głównie za sprawą młodych kobiet, które chciały ubarwić je i wzbogacić. Pełny, tradycyjny strój był bardzo drogi, często noszony przez wiele lat i przekazywany jako element wiana panny wydającej się za mąż. Nic więc dziwnego, że kobiety zgodnie ze swoją naturą wprowadzały zmiany, chciały uatrakcyjnić i wyróżnić swoje koszule, czy spódnice.
Wzory łowickie w formie haftów nadawały i nadają dalej dekoracyjny i artystyczny wygląd ludowym tkaninom. Rodzaje haftów nie są spójne – każdy region etnograficzny tworzył swoje motywy zdobnicze, które kształtowane są przez miejscową tradycję oraz modę. W hafcie łowickim dominuje haft krzyżykowy z dominującymi motywami kwiatów. Łowicki haft płaski to najczęściej kwiatowe kompozycje (bukieciki) tradycyjne wyszywane na czarnym aksamicie. W I pół. XIX w. w rejonie Łowicza pojawił się niezwykle zdobny haft koralikowy. Dominują w nim również motywy kwiatowe oraz pasowe. Haft koralikowy zdobi najczęściej aksamit i grube tkaniny wełniane. Do jego wykonania używa się różnokolorowych koralików oraz cekinów, dżetów, czy paciorków. 

Krytyka kopiowania wzorów łowickich
Wzory łowickie promują nie tylko Łowicz. Przedmioty z takim nadrukiem można dostać w cepeliach w całym kraju, w internecie, czy w supermarketach. Co jednak z legalnością wykorzystywania wzorów łowickich i powielania w dowolnej formie? Według łowickich rękodzielników zrzeszonych w Stowarzyszeniu Twórców Ludowych jest to zwyczajna kradzież. Zwykle wzory łowickie – wycinanki, czy hafty przerabiane są na grafiki i wykorzystywane bez zgody ich autorów. 
Mimo, iż sztuka ludowa wymaga tworzenia w pewnym kanonie i często polega na powielaniu istniejących wzorców powstające wzory łowickie to zawsze unikalne kompozycje. Wzory łowickich twórców są utworami w świetle ustawy o prawie autorskim, a więc posiadają oni prawo do zarządzania swoimi wytworami, pobierania wynagrodzenia i zakazania dalszego ich rozpowszechniania.
Jak więc być fair wobec twórców, ale nadal cieszyć się pięknymi, folklorystycznymi ozdobami? Najlepiej kupować gadżety zdobione przez wzory łowickie bezpośrednio od autorów lub w miejscach, w których jesteśmy w stanie sprawdzić, czy prawa autorskie do danej rzeczy są uznane i respektowane.